1. Khái niệm thao túng tâm lý

Hành vi thao túng tâm lý là hành vi của một người thông qua việc bóp méo các sự thật liên quan đến nạn nhân hoặc là các hành vi bạo hành về tâm lý đối với nạn nhân nhằm mục đích khiến thâu tóm cảm xúc của nạn nhân, chiếm lấy quyền kiểm soát các hành vi, thái độ của nạn nhân hoặc là chiếm được một phần lợi ích hoặc đặc quyền nào đó từ nạn nhân. Việc thao túng tâm lý này tạo ra sự mất cân bằng về quyền lực, sự công bằng của các bên và người thực hiện hành vi có thể lợi dụng việc thao túng tâm lý này để lợi dụng nạn nhân làm những việc phục vụ lợi ích chi bản thân mình.

 

2. Biểu hiện của người bị thao túng tâm lý

Khi bị thao túng về tâm lý, người bị thao túng tâm lý sẽ thường rơi vào trạng thái lo âu, suy nghĩ và có những biểu hiện cụ thể như sau: 

- Người bị thao túng tâm lý thường sẽ có tâm lý nghi ngờ, ngờ vực khả năng của bản thân cũng như là tự chất vấn về khả năng của bản thân. Người bị thao túng tâm lý sẽ luôn ở trong trạng thái cảm thấy bản thân mình không đủ tốt, không xứng đáng với những gì đang có hoặc không xứng đáng với những người xung quang. Nạn nhân sẽ luôn cố gắng thực hiện một việc cụ thể nào đấy để có đáp ứng được những kỳ vọng của những người xung quanh, tuy nhiên cang khi thực hiện lại càng nhận thấy bản thân mình không có khả năng, cảm thấy bản thân mình bị kém cỏi.

7 biểu hiện phổ biến của hành vi thao túng tâm lý bao gồm:

1. Hành vi gây hấn thụ động (passive-aggressive)

Khi có hành vi gây hấn thụ động, kẻ thao túng không thể hiện cảm xúc tiêu cực trực tiếp các vấn đề với người đó. Thay vào đó, họ tìm những cách gián tiếp để thể hiện sự tức giận của mình và làm suy yếu đối phương.

Ban đầu người thao túng tâm lý thường sẽ đồng ý với một dự án hoặc kế hoạch nào đó, sau đó họ bắt đầu tìm kiếm cách thể hiện bày tỏ gián tiếp để cho người kia biết rằng họ không thực sự muốn làm điều đó như:

  • Sử dụng sự hài hước, châm biếm, im lặng để đối xử với bạn

  • Từ chối những cuộc trò chuyện mang tính xây dựng.

  • Cố ý tạo sai lầm, trì hoãn trong việc thực hiện các hành động.

  • Thể hiện sự thất vọng hoặc không hài lòng, tuy nhiên họ không trực tiếp nói rõ bất kỳ vấn đề nào mà chỉ dùng thái độ để thể hiện, điều đó có thể khiến người đối diện cảm thấy không tự tin, lo lắng và

     

    căng thẳng

  • Thể hiện sự phẫn nộ và thể hiện chống đối ngầm.


    2. Bạo hành tâm lý (bắt nạt trên mạng xã hội và ngoài đời thực)

    Cách bạo hành tâm lý qua những lời chỉ trích liên tục, đe dọa là những hình thức bắt nạt (bullying).

    • Trên mạng xã hội: 

      Thể hiện dưới hình thức lan truyền tin đồn xấu hoặc cố ý bôi nhọ đối phương. Hiện nay, tình trạng này đang rất phổ biến trong thời đại các công cụ truyền thông, mạng xã hội phát triển, do đó nếu không kiểm soát tốt các vấn đề bạo hành tâm lý qua mạng, nhiều hậu quả đau lòng sẽ xảy ra đối với nạn nhân như trầm cảm dẫn tới các suy nghĩ hoặc hành vi tự sát.

    • Hình thức bắt nạt trí tuệ: 

      Một số người thao túng tự cho mình là chuyên gia và áp đặt kiến thức của họ lên nạn nhân. Điều này khiến người khác cảm thấy không đủ thông tin và phải phụ thuộc vào họ. Các tình huống này thường xảy ra trong lĩnh vực tài chính hoặc bán hàng.

    Ví dụ:

    “Những điều này còn mới, vì vậy tôi không mong đợi bạn hiểu.”

    “Tôi biết ở đây rất nhiều điều khó hiểu đối với bạn, vì vậy tôi sẽ xem xét lại vấn đề này một cách từ từ.”

    • Hình thức bắt nạt quan liêu:

       Sử dụng luật, thủ tục giấy tờ để áp đảo ai đó hoặc phá hoại mục tiêu của họ.

    3. Bóp méo sự thật (distortion-gaslight)

    Trong một số trường hợp, người thao túng sẽ chỉ đơn giản nói dối hoặc giả vờ không biết về một vấn đề nào đó.

    Một hình thức bóp méo khá tinh vi hơn là châm ngòi, gây sự nghi ngờ chính bản thân nạn nhân. Từ đó khiến họ nghi ngờ, đặt câu hỏi về động cơ, khả năng, năng lực của bản thân chính mình, dẫn đến biểu hiện thiếu do dự và quyết đoán trong các quyết định của mình.

     

    Hành vi gaslight thường xảy ra ở văn phòng nơi làm việc.

    4. Sự tội lỗi và sự cảm thông

    Những người dễ bị lôi kéo về mặt cảm xúc thường bị thao túng tâm lý từ lúc nào không hay. Người thao túng có xu hướng đóng vai nạn nhân hoặc nhắc lại về những ân huệ trong quá khứ, khơi dậy cảm giác đáp trả hoặc sự đồng cảm, cảm thông. Cuối cùng, họ có nhiều khả năng đạt được những gì họ muốn.

    5. Rút lui (phớt lờ)

    Biểu hiện đơn giản nhất của kiểu thao túng tâm lý này là sự im lặng. Sự phớt lờ và im lặng chính là cách họ đang trừng phạt bạn.

    Đối phương đang mong đợi lời khẳng định hay sự thân thiết trong khi họ lại cố tình phớt lờ từ chối điều đó. Điều này tạo ra sự mất cân bằng quyền lực khiến nạn nhân khao khát được quay lại sự gần gũi hay sự tán thành như trước.

    6. So sánh với người khác

    Người thao túng có xu hướng đi so sánh bạn với người khác. Đây là hình thức khiến nạn nhân cảm thấy không an toàn và tự ti khi bị so sánh. Họ thậm chí có thể tuyển dụng/ thay thế người khác để gây áp lực cho bạn về mặt cảm xúc hay khía cạnh nào khác.

    7. Tạo sự thân thiết, gần gũi bất thường

    Người có hành vi thao túng tâm lý có thể cố gắng ràng buộc với bạn thông qua mối quan hệ thân thiết. Tuy nhiên đây là một mối quan hệ phát triển khá nhanh và giả tạo và không bền vững. Họ khiến cho đối phương cảm giác gần gũi bằng lời khen ngợi và thể hiện tình cảm cuồng nhiệt như dội bom (love-bombing).